ĐÌNH XUÂN MỸ

Xưa, xưa lắm, đất Thanh Hà từng có một ngôi làng tên Xuân Mỹ. 

Theo tư liệu chép tay của cụ Nguyễn Văn Tiến, bậc cao niên của Thanh Hà thì làng Xuân Mỹ nằm giữa xóm Nam Diêu, tập trung một số dân đến tùng cư khoảng 50 gia đình chuyên làm nghề đánh cá, nung vôi, bốc thuốc, chằm nón, đúc tượng. Làng được thành lập theo sắc phong của triều Lê Cảnh Hưng năm 1751. Qua nhiều lần thủy phá, ngày nay đất làng chỉ còn lại khoảnh sân với ngôi cổ đình tiều tụy, lặng lẽ nằm rời xa khu thị tứ nhìn xuống dòng Thu Bồn đang ngày đêm chực chờ lấp liếm từng thớ đất.

 

Đình làng Xuân Mỹ Thanh Hà

Tuy nhiên chư huynh đừng chờ đợi những gì tồn tại nơi đây bởi vì nội thất đình đơn giản lắm, đơn giản đến trống trải. Trước bệ thờ thùng phước sương lạc loài chơ vơ, hình như từ lâu chẳng thấy bóng thí chủ đến gần. Nhìn sang trái, chiếc trống đình chắc nhiều năm rồi không còn điểm nữa mặc cho xuân qua thu lại vì đã thủng tự khi nào: nó đang bầu bạn với bó chiếu trải lạy mốc mục nhiều năm.

Tự khí trong đình là những nồi hương lạnh lẽo, là mấy cái chân đèn sứt mẻ nằm lăn lóc trên bệ thờ. Ngày tết nơi nào cũng trầm hương nghi ngút nhưng ở đây, mồng sáu tết, là vậy đó, được sắp xếp gọn gàng hơn, quét dọn sạch sẽ hơn nhưng hương tàn khói lạnh.

Tuy nhiên vẫn còn bức hoành và thanh xà cò để định danh cho ngôi đình cổ kính.

XUÂN MỸ ĐÌNH
Thành Thái thập ngũ niên lục nguyệt cát nhật
Thành Thái năm thứ 15 (1903) ngày tốt tháng sáu

Thành Thái thập ngũ niên, tuế thứ Quý Mão, thu nguyệt, cát nhật cốc đán.
Bổn xã đồng tân tạo

Như vậy làng lập từ khá sớm nhưng mãi hơn 150 năm sau mới dựng được ngôi đình làng. Tuy nhiên trong sân đình đang tồn tại một nhà bia mà theo nội dung văn bia thì đình được dựng trên đất của một ngôi cổ tự.

 Văn bia lập năm 1721 ghi tên tín chủ mua ruộng cúng vào chùa Thanh Long Bảo Khánh. 

青 龍 寶 慶 寺

蓋 聞 福 田

信 供 范 慈 信 字 淨 幸

佛 田 六 畝 三 高 有 餘 并 土 等 項 坐 落 泡 幼 坊 溪 水 處

津 渡 坊 陳 氏 得 買 私 田 坐 落 涇 悉 處 內 簿 句 婁(??) 社 田 壹 畝 三 高 有 餘 東 近 小 溪 西 近 公 田 琅 洲 社 南 北 述 私 田 如 魁 茲 陳 氏 得 供 為 常 住 三 寶 在 寶 慶 寺 如 本 族 孫 姪 不 得 爭 阻 茲 碑

永 盛 十 柒 年 二 月 初 三 日

正 和 萬 萬 年 歲 次 丙 子 四 月 十 六 日 碑

Thanh Long Bảo Khánh Tự

Cái văn phúc điền.

Tín cúng Phạm Từ Tín tự Tịnh Hạnh.

Phật điền lục mẫu tam cao hữu dư, tịnh thổ đẳng hạng toạ lạc Bào Ấu phường khê thuỷ xứ.

Tân Độ phường Trần Thị Đắc mãi tư điền toạ lạc Kinh Tắc xứ nội bạ Câu Lâu xã điền nhất mẫu tam cao hữu dư. Đông cận tiểu khê, tây cận công điền Lang Châu xã, nam bắc cận tư điền như khôi. Tư Trần Thị Đắc cúng vi thường trụ Tam Bảo tại Bảo Khánh tự như bản tộc tôn điệt bất đắc tranh trở, tư bi.

Vĩnh Thịnh thập thất niên nhị nguyệt sơ tam nhật.

Chính Hoà vạn vạn niên tuế thứ bính tý tứ nguyệt thập lục nhật bi.

Tạm dịch:

Chùa Thanh Long Bảo Khánh

Từng nghe phước điền.

Phạm Từ Tín tự Tịnh Hạnh tín cúng.
Ruộng Phật 6 mẫu 3 sào cùng các hạng đất tọa lạc tại xứ Khê Thủy, phường Bàu Ấu.

Bà Trần Thị Đắc người phường Tân Độ mua ruộng tư 1 mẫu 3 sào ở xứ Kinh Tất nội bạ xã Câu Lâu. Phía đông gần khe nhỏ, phía tây gần công điền xã Lang Châu, phía nam bắc gần ruộng tư ông Khôi. Nay, bà Trần Thị Đắc cúng cho chùa Bảo Khánh làm thường trụ tam bảo, cháu chắt trong tộc không được tranh chấp. Nay lập bia.

Ngày mồng 3 tháng 2 niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 17.

Ngày 16 tháng 4 năm Bính Tý niên hiệu Chính Hòa muôn muôn năm, khắc bia.

 
Nhưng chưa hết, nằm sâu trong thân cổ thụ rợp bóng bên đình đang tồn tại một tượng thớt voi Chàm. Điều này chứng tỏ nơi đây từng hiện diện bóng dáng cư dân người Chàm cổ mà về sau sự cộng cư đã dẫn đến đời sống tinh thần và tín ngưỡng phát triển đa chiều.

 Dân địa phương nói "không biết tượng voi Chàm có từ bao giờ".

Đình Xuân Mỹ phảng phất nét hoang liêu dân dã bao đời.
Nơi đây không là danh lam thắng cảnh.
Mà là thắng địa nội tâm cho những ai còn mang tâm tình vọng cổ hoài hương.