XÓM DINH HỘI AN.

Tên gọi xóm Dinh được hình thành từ sau năm 1806, khi có dinh quan Binh Bộ Thượng thư Nhuận Trạch Hầu Nguyễn Tường Vân.
Càng về sau, xóm phát triển về phía bắc, kể cả ngay trên đất quan ngài, khi dinh được trùng tu năm 1909. Và khi chiến tranh 54 – 75 xảy ra, dân cư các nơi tràn về làm nơi cư trú tạm thời, lâu ngày làm nhà kiên cố nên diện tích đất bốn mặt của Dinh dần bị thu hẹp.

Cụ Nguyễn Tường Vân, gốc người Thanh Hóa, sau di cư vào Gia Định theo chúa Nguyễn Ánh ra đánh Quảng Nam lập được công lớn, đóng quân tại cửa Đại Chiêm, Hội An, rồi định cư tại xã Cẩm Phô, huyện Diên Phước, phủ Điện Bàn (nay là phường Cẩm Phô, Hội An). Năm Minh Mạng thứ 1 (1820), cụ được thăng chức Binh Bộ Thượng Thư, tước Nhuận Trạch Hầu.

Trong nhà thờ tộc Nguyễn Tường hiện lưu giữ 11 sắc phong của các vua triều Nguyễn ban cho các thành viên trong gia tộc, từ đời vua Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức cho đến Thành Thái. Chính trong một sắc phong xưa nhất này, ta được biết thêm, trước khi là thượng thư bộ Binh, ngài là quan bộ Hộ (trước năm 1808).

Một dòng tộc một thời văn võ song toàn đã qua đi. Những Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam), Thạch Lam (Nguyễn Tường Lân), Hoàng Đạo (Nguyễn Tường Long) hồn linh có quay về cố thổ hãy nhớ ghé về miền quê Đại Chánh (Đại Lộc) thăm mộ Nguyễn Tường Vân thượng thư!!

Ảnh chụp một góc xóm Dinh sau chùa Cầu năm 1969. Không rõ tác giả.